Şiirlerinde toplumsal olaylar destansı bir nitelikte işlenir. Ben Sana Mecburum eserinde de bu şiirlerle karşılaşırız. "ömer haybo'nun son günleri", "süleyman" gibi şiirlerinde bu etki vardır.

Kalanlar, Tezer Özlü'nün hayatında yayımlanmayan yazılarından olaşan bir eserdir. Belki de adı bu yüzden Kalanlar'dır. Benim Tezer Özlü'den okuduğum 5.kitabı. Tezer Özlü, gittiği her yerde taşıdığı defterine yazdıklarının içinde barındırdığı cümleleriyle bizi kendi dünyasına çeker. 

Beni en çok etkilen yazı ise Ferit Edgü'nün 'Önsöz Yerine' adlı başlıkta yazdığı yazıdır. Dilinin akıcılığı ve Tezer Özlü ile ilgili düşüncelerini o kadar güzel anlatmıştır ki, gözlerim sulandı. 

Ben okuduğum yazılardan, izlediğim dizilerden, anlatılan olaylardan çabuk etkilenen biriyim. Gözlerim hemen sulanır. Bu yüzden kitapların hayatına sarıldım. 

"Evet, anları severdi Tezer.

Onları yazdı. Acıyla, yalnızlıkla,

ama aynı zamanda çoşkuyla, aşkla dolu anlarını." Ferit Edgü

"İnsan olmanın kolay olmadığını bilen,

bunun savaşımını veren bir kişiliği vardı.

Durmaksızın, toplumun, insanlar arası

yozlaşmış ilişkilerin örgülerini sökmek istedi.

Elinden geldiğince de gerçekleştirdi bunu.

Her cümlesinde çektiği çilenin örgüsü, ipliği vardır." Ferit Edgü

"Öyle bir aşk yaşamışsındır ki,

bir daha artık böylesini yaşayamam dersin.

Aşk sözcüğüne anlamını veren,

bedenin tüm hücrelerinde,

sinirlerinin her atomunda duyduğun bir duygudur.

Sonra, bir gün, bir rastlantı, yeniden aynı heyecan,

aynı çoşku, aynı yoğunlukta yaşanan anlar...

İnanamazsın. Bir düşteyim sanırsın.

Kitaplar da benim için öyledir.

Eski aşklara dönemezsin, ama eski kitaplara

dönebilirsin. (Kitapların ölmezliği burdan mı gelir?)" Ferit Edgü

"Kuşkusuz bir yazarın hiçbir zaman, hiçbir kanıta 

gereksinimi yoktur.

Yazdıkları ya yaşamla örtüşür, ya da düşlerle.

Ya da her ikisiyle."

Ferit Edgü

"Ben bendim. Zaman yaşanmış zamandı.

Birkaç yaşanmamış gün de eklenmişti bu zamana.

Kemerle bağlanmıştım. Acılarım vardı..."

"Her gün aynı. Her gün bir gün. Aynı evlere. Aynı yollara. Aynı kentlere düşen aynı gün."

"Kalkın. Tün ellerinizi uzatın bana. Tutmak istiyorum. Sizleri yemyeşil çimenler üzerine çıkaracağım. Soluk yüzlerinizi güneşlerle yıkayacağım. Irak ülkelere gideceğiz. Oralarda kara bir ay ağaçlar arasına akmış. Ağaçlar yüksek. Sık. Uğulduyorlar geceleri. Gün ışığını avuçlarımıza alacağız. Gelin. Kalkın. Uzatın ellerinizi."

"Bu kadarını görebilen gözlerimin gerisindeki düşünceler, kıtaları, kentleri, olayları, insanları düşünüyor. Bu ülkeleri ozanlar, şarkılar, romanlar, filmler, senfoniler, savaşlar anlatmış. Birçokları da belki anlatmadan gözlerine, belleklerine, benliklerine yazmış güneşin doğuşunu, batışını, dağları, boş ovaları, kalabalık kentleri, aşkı, bir hastane koridorunda beklenen adımları ve gene de, belki de ölürken söylemek istemiş en güzel, en yoğun tümcesini."

"Tepelerden koşan bulutlar denizin üzerine geliyor. Doğanın bu değişkenliklerini yıllar boyunca izleyeceğim. Doyabilmek için."

"Ne limanlar var yeryüzünde diyorum. Ne açık denizler. Ama dağlar arasında kaybolan kaç deniz var? 

Haykırmak istediğim çok şey var. Büyük kayıplar yıkacak değil bizi. Açıkça birbirimizle konuşamıyorsak ben ağlamak, bağırarak ağlamak için bahçenin yeşillikleri gerisindeki odama geçiriyorsam, biliyor musun, ne güzel ağıtlar içinde uyuyakalmak?"

"Bazen bir şey yaşarken olaya dışarıdan bakıp, o olayı yazmak için yaşadığım duygusuna kapılıyorum. O zaman içimden bir ses, karşındakine haksızlık ediyorsun, diyor. Olmaz böyle bir şey, diyor. Olayın içine girmeye çalışıyorum. O zaman da kendime haksızlık ediyormuşum gibi oluyor. Böylece kendi özüm ve gözetimim(yazmak için) arasında gidip geliyorum."

"Artık bizim yaşamımızda hiçbir düzen kendini savunamaz. Bu her yaşımızda kanımızı emen, bizi tüm duygu ve yaşamlarımızı ölümü istercesine yaşamakta olduğumuza inandıran hiçbir düzen kendini savunamaz."

"Birdenbire çok yorulduğumu, taşıyamayacağım kadar yaşantı üslendiğimi ölürcesine algıladım. Kitapsız, sanatçısız, tartışmasız bir yaşamın özlemi sardı benliğimi."

"Bugünden sonra acıyı mutluluk olarak tanımlayacağım. Berlin'de içimde büyük bir ölüm özlemi oluşuyor. Doğaldır, yaşam için bu kadar çok dürtünün olduğu yerde ölüm de çoğalır."

"Bir kaç sevimli insandan daha önemli hiçbir şey yok yaşamda, dedim."

 "-Benim çevremde de çocuklar var, bağrışıp duruyorlar. Ama onlara istediklerini veren yok, dayak ister çocuklar...

-Siz çocuğunuza nasıl baktınız?

-Hiç dayak atmayarak, sevgi ile..."

"Bir yandan dünyayı tüm insanların mekanı olarak algılamak gerekir.  Her sabah yepyeni bir dünyaya kalkıyorum. Her akşam dünyanın bütün yorgunluk acı ve çelişkileriyle dayanamaz duruma geliyorum. İnsan her şeyi nasıl isterse öyle algılayabiliyor."

"The world is too much with us." William Wordsworth

"Dünyanın çeşitliliği ve yaşamın uzunluğu ne kadar şaşırtıcı."

"Yalnız yaşı olmayan ve dünyalarını kendi içlerinde taşıyan insanlara dayanabildiğimi görüyorum."

"Bıraktım. Bıraktım. Hepsini, kendi ve benim dünyamı anlamaları için bıraktım. Ama hiçbiri kendi dünyalarını anlayamadı."

"Biz mutlu isek, mutlu olmayı istediğimiz ve bunun için çaba harcadığımız için mutluyuz."

"Yaşanan an da anı olacak." Savinio

"Şunu öğrenmelisin: Sen hiçbir işe yaramaz değilsin. Seni senden çalan toplumdur."

"Güç ve korku her zaman yanyanadır."

"Ben, belli bir ülkesi olmayan insanlardanım."

"İnsanın ana dilini yitirmesi, öz kişiliğinin yıkılması demektir."

"Gene her şey benim oldu. Gecelerime, trenlerime, bütün insanlarıma döndüm."

"İnsanın kendi dünyası dışında yaşayacağı bir dünya yoktur."

"İnsanın başkalarına söyledikleri kendi duymak istedikleridir. Yazdıkları, okumak istedikleridir. Sevmesi, sevilmeyi istediği biçimdedir."

Genelde ırkçılık vb. konuları hep büyük insanların ağızlarından okuyoruz. Fakat bu kitapda 8-9 yaşlarındaki Scout Finch'in ağzından eseri okuyoruz.  Onun gözünden ırkçılığı, insanların kendinden olmadığını düşündüğü kişilere karşı tutumunu ele alınmıştır.

Roman, yazarın 1936 yılında, on yaşındayken yaşadığı bir olayı temel almaktadır. Lee, yaşadığı kasabanın civarında olan bu olayın ailesi ve komşuları üzerindeki etkilerini gözlemleyerek eserini oluşturdu.

Roman, Avukat Atticus Finch'in zenci bir adamı savunmasından dolayı kasaba halkı tarafından dışlanmasını anlatıyor. Scout, abisi Jem ve çocukluk arkadaşı Dill ile her yaz ağaç evlerinde oynar mutlu mesut yaşarlardı. Kasaba halkı, Scout ve Jem'in babalarının zenciyi savunduğu için çocuklara babalarının davranışının ne kadar kötü olduğunu onları her gördüklerinde dile getirirler. Atticus Finch, çocuklarına sakın olmalarını ve bu konu yüzünden kavga etmemelerini rica eder. O sakin biridir ve çocuklarının tüm sorularına sakın bir şekilde cevap verir. Romanın baş kahramanlarından biridir. Ve düşünceleriyle insanları etkileyeme çalışır.
Davanın çıkış nedeni; her türlü hileye karışan, ahlaki değerlerden yoksun ve başka zaman kimsenin itibar etmeyeceği bir beyazın tecavüze uğradığını iddia eden Bay Ewell'in kızı, diğer tarafta evli, bir kolu iş göremez durumda olan ve aleyhinde mağdur ve kızın babasının iddiaları hariç hiçbir delil olmayan zenci Tom. Günümüz yargı sisteminde (bazı istisnalar hariç) belki de kolaylıkla savunulabilecek bu sanığın, sürü psikolojisi ve ayrımcılığın bu denli keskin olduğu toplumda ne kadar çetrefilli, ahlaksız, ailenin adını lekeleyen bir durum olduğunu görüyoruz. Mahkeme kararını okurken, bu duruma karşı insanların suçsuz olduğunu anladıkları birinin suçlu bulunmasının tek nedeninin siyahi olması canınızı sıkıyor. Fakat geçmişte ve maalesef günümüzde de yapılan ırkçılığa derin bir örnek. "Benden değilsen o zaman sen benden daha aşağıdasın." ilkesini benimseyen bir çok kişi varken ve sadece başkalarının hatalarını gören kişilerden dolayı hala bir çok kişi yaşam mücadelesi vermek zorunda.
Mahkeme kararından sonra Bay Ewell Atticus'a zarar vereceğini herkesin içinde ona söyler. Ve bir gece elinde mutfak bıçağı ile Scout ve Jem'e zarar vermek isterken komşuları Bay Radley (öcü Radley) onları kurtarır. Komşuları hiç evden dışarı çıkmaz ve geçmişte yaptığı eylemlerden dolayı kasaba halkının diline dolanmıştır.

Ben bu tarz kitapların bana bir çok şey kattığını düşünüyorum. Bir çok düşünceyi beynimde oluşmasına yardımcı oluyor. Umarım en kısa zamanda insanların gözlerindeki bulutlar açılır ve insanları insan oldukları için severler.
"Bir insanı anlayabilmek için o insanın baktığı açıdan bakmayı becerebilmelisin."
"İnsanların başına ne geldiğini asla bilemeyiz. Kapalı kapılar ardında evlerde nelerin olup bittiğini, ne sırların gizlendiğini..."

"Sıfatları kaldırırsan geriye gerçekler kalır."

"Kafanızla mücadele edin.. öğrenmeye dirense de kafa denen şey iyi bir şeydir."

"Ama şunu unutma, işler ne kadar kötüye giderse gitsin, onlar yine de bizim dostumuz, burası da bizim ülkemiz."

"Avınıza sessizce yaklaşırken acele etmemek en iyisidir. Hiçbir şey söylemeyin, adım gibi biliyorum ki meraklanacak ve ortaya çıkacaktır."

"Bir siyahiyle ilgili bir şey olduğunda aklı başında insanların neden akıllarını kaçırdıklarını anladığımı söylesem yalan olur..."

"İstediğin kadar saksağını vur vurabilirsen ama unutma, bülbülü öldürmek günahtır."

"Bülbüller bizi eğlendirmek için şarkı söylemek dışında bir şey yapmaz. İnsanların bahçelerindeki bitkileri yemezler, mısır ambarlarına yuvalamazlar, tek yaptıkları iş bize içlerini dökmektir. İşte bu yüzden bülbülleri öldürmek günahtır."

"Başka insanların yüzüne bakabilmem için önce kendi yüzüme bakabilmeliyim. Çoğunluğa bağlı olmayan tek şey insanın vicdanıdır."

"Birinin kötü olduğunu düşündüğü bir şeyle seni nitelendirmesi hiçbir zaman hakaret değildir. O kişinin ne kadar zavallı olduğunu gösterir sana, seni incitmez."

"Gerçek cesaretin eli tüfekli bir adamla ilgisi olmadığını, daha başlamadan yenildiğini bile bile başlamak ve her ne pahasına olursa olsun sonuna kadar devam etmek olduğunu. Nadiren de olsa bazen kazanırsın."

"Bildiğin her şeyi söylemek zorunda değilsin. Kibar bir bayana yakışmaz- ayrıca, insanlar kendilerinden daha çok şey bilen birini çevrelerinde görmekten hoşlanmazlar. Sinirlenirler. Doğru konuşarak onları değiştiremezsin, kendileri öğrenmek istemelidir, onlar öğrenmek istemiyorlarsa bir şey yapamazsın, ya çeneni kapar ya da onlar gibi konuşursun."

"İnsanlar neyi görmek istiyorlarsa onu görürler, neyi duymak istiyorlarsa onu duyarlar."

"Bir nedene sığınmak insana iyi geliyor."

"Bazı zenciler yalan söyler, bazı zenciler ahlaksızdır. kadınlarımızın çevresindeki bazı erkeklere güvenmemiz gerekir – ister siyah olsun ister beyaz-. Ama bu her türlü insan soyu için geçerlidir, belli bir insan soyu için değil. Bu mahkeme salonunda hiç yalan söylememiş, ahlaksızca bir şey yapmamış kimse yoktur, bir kadına hiç arzuyla bakmamış tek bir erkek yoktur.” 

"Yeteri sayıda, belki bir stadyum dolusu insan tek bir şeye, söz gelimi ormandaki bir ağacı tutuşturmaya odaklanırsa, o ağaç kendiliğinden tutuşurmuş."

"Gerçek olması doğru olduğu anlamına gelmez."

"Sabah her şey hep daha iyi olur."

"Hiçbir şey görüldüğü kadar kötü değildir."

"İnsan arkadaşlarını seçebilir ama ailesini seçemez, aileni kabul etsen de etmesen de onlar senin akrabandır, kabul etmediğin zaman aptal durumuna düşersin."

"İnsanların çoğu iyidir, yeter ki sen onları bir gün gör."

Bu sımsıcak, samimi anlatımıyla sizi içine çeken kitap, Şili'nin Isla Negra (İspanyolcada Kara Ada anlamına gelmekle birlikte bir ada değildir) bölgesindeki küçük balıkçı kasabasında geçer. 17 yaşındaki içine kapanık, sıradan köylü Mario Jimenez, orada yaşayan bütün balıkçılar gibi yoksul bir insandır. Baba mesleği olan balıkçılıktan haz etmeyen Mario bir gün tesadüfen bir postacılık işi bulur ve bütün yaşamı değişir. Görevi o bölgede sürgünde bulunan ünlü şair Pablo Neruda'nın mektuplarını günü gününe kendisine iletmektir. Neruda'nın dış dünyayla bağlantısını sağlayan tek kişi olarak zamanla şair ve saf genç arasında sıcak bir dostluk gelişir. Mario nun sayesinde şiirle tanışır ve yaşama bakış açısı derinden etkilenir. Kendi duygularının da farkına varmaya başlayan postacı kendi şiirlerini de yazmaya başlar. Hatta aşık bile olur. Beatriz Gonzàlez'i Pablo Neruda'nın şiirleri ile kendine aşık eder. 

Pablo Neruda, o sıralar Nobel Edebiyat 

Ödülü kazanmayı beklemektedir. Devlet başkanlığına aday gösterilir ancak Salvador Allende seçilince o da Paris'e büyükelçi olarak atanır. Neruda, Paris'e gidince Mario da onu görmek için para biriktirmeye başlar. Fakat artık o evli bir adamdır ve oğlu ise çok yaramazdır. Bu yüzden bütün biriken paralar oğluna gider. Pablo Neruda, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazanınca kaynanası'nın, Beatriz'in ve kendisinin işlettiği meyhanede bir davet düzenler ve televizyondan dostunu izler.

Neruda, Paris'teyken Mario'dan ona gönderdiği Sony kayıt cihazıyla Şili'deki denizin dalga sesini, kuş sesini, oraya ait olan sesleri kaydetmesini ister. Çünkü Paris'te kar yağıyordur ve o Şili'yi çok özlemiştir. Mario da onun isteğini yerine getirir ve bu sesleri kaydedip ona yollar. En sonuna da oğlunun sesini koyar.

General Pinochet darbesi olduğunda ise Neruda Şili'ye geri dönmüştür ve artık sağlık durumu da iyi değildir. Mario onun mektuplarını vermek için gider. Fakat darbeden dolayı mektupları veremez ama onları ezberler ve şaire söylemek için onun evine doğru gider. Onu hasta olarak görünce onunla son kez konuşurlar ve hastaneye gidince Neruda hayatını kaybeder. Ve o akşam Mario'yu ise askerler götürür. 

Franz Kafka, yaşamın gerçeklerini kendi gözlemleriyle okurlarına sunar. Bunu yaparken sade bir dil kullansa da bazı yerlerde yaptığı alegorik anlatımlarıyla okuyucularını düşündürmeye iter. Ben eserlerini okurken onun yaşamının da bilinmesi gerektiğini düşünüyorum. Özellikle de Açlık Sanatçısı öyküsünde bu daha çok hissedilir. Kitabın sonunda M. Kamil Utku 'nun yazdığı yazıda Franz Kafka'nın yemek düzenininden dolayı vereme yakalandığını anlamak da zorluk çekmiyoruz. Hayatın onun açısından zorluklarını özellikle de aile ilişkilerinden dolayı oluşan olaylardan dolayı besin düzenini bile değiştirdiğini görüyoruz.

Kafka'nın kurgusal metinlerinde de beslenme sorunları, pek çok incelemeye konu olmuşlardır. Dönüşüm, Açlık Sanatçısı gibi eserleri bu örneklerden sadece ikisidir. Kahramanların yemek yiyememe, yemekten bilinçli olarak vazgeçmeleri, besin bulma zorlukları gibi durumları eserlerinde anlatır.

Kafka vejetaryendir. Fakat yaşama tepki olarak bu durumdan vazgeçebileceğini ya da bu durumu benimseyebileceğini bize kanıtlar. 

Yemek yeme alışkanlığı onun düşüncelerine göre, yaşadıkları olaylara göre değişir.

Bu eser dört tane öyküden oluşur. İlk öykü, İlk Acı'dır. Bir trapez sanatçısı'nın yaşadıklarını anlatır. Trapez sanatçısı, sirk sahnelerinin yapıldığı yerde tepede yaşar. Zaten ihtiyaçları da azdır. Bu yüzden nöbetleşe bir kaç kişi onun isteklerini yerine getirmek için durur. Bu iş için tasarlanmış küçücük kapların içinde onun istekleri yukarı uzatılıyor, aşağıya inecek şeyler yine aynı kaplardan iniyordu. Trapez sanatçısının konuşabildiği kişiler, arada gelen meslektaşları ya da sirk için yapılan çalışmalarda gelen işçilerdi. Trapez sanatçısı için en zoru da iş için yapılan yolculuklardır. Trene biner ve düzeninin değişmesi onu rahatsız eder. (İşte düzen değişikliğinin sanatçıyı rahatsız etmesi yazarın hayatında da yaşadığı bir durumdur ve eserine de aktarmıştır.) Trende bagaj bölümünde oturarak kendini daha rahat hisseder. (Burada sanatçının tıpkı yazar gibi kendini başka bir dünyaya ait olduğunu hissetmesi anlatılır.) Bir gün menajerinden ağlayarak gösterileri için bir tane daha trapez ister. İşte bu istek onun ilk acısı olmuştur ve menajerinin de anladığı gibi de bunun devamı gelecektir. Sanatçının yüzünde oluşan ilk kırışıklık da bunun belirtisidir.

İkinci öykü ise, Küçük Bir Kadın'dır.

Küçük bir kadın ile anlatıcı arasındaki ilişkiyi anlatmaktadır. Bu küçük kadın, anlatıcıdan nefret etmektedir ve onun hayatını zehir eder. Anlatıcıdan bu durumdan kurtulmanın yollarını aramaya çalışır.

"Hem çevrede dolaşıp duran ve bir fırsatını bulduklarında konuyu karışmayı bekleyen öyle çok insan var ki!"

"Doğruları onaylamasa bile, kimi kararları hiç olmazsa beden diliyle gözlemek zorunda kalabiliyor insan."

Üçüncü öykü Açlık Sanatçısı'dır.

Bir zamanlar çok izlenen Açlık Sanatçısı gösterileri eski şöhretini kaybetmiştir. Kırk gün aç kaldıktan sonra yemek yemek için zorlanan Açlık Sanatçısı aslında kendi seçimiyle bu mesleği seçmiştir. Gösteriler eski rağbetinden azalınca artık sirkte çalışmaya başlayan Açlık Sanatçısı'nın söhreti burada da kısa sürer. Hayvanların yanındaki bir kafese atılır ve en sonunda kokmaya başlayınca artık oradan da alınarak yalnızlığına bırakılır. (Burada Dönüşüm eserinde de görüldüğü gibi "Farklı olmak dışlanmak demektir." mesajı yer almaktadır.)

"İşin doğrusu, bu tip kuşkuların açlık gösterilerinde bulunması zorunluydu, hiç kimse açlık sanatçısının başında gece gündüz nöbet tutamazdı çünkü. Bu yüzden sadece kendi tanıklarına dayanarak, açlık sanatçısının gösteri boyunca ağzına lokma koymadığına yemin edebilecek bir tek kişi bile bulunamazdı. Bu gerçeği bilebilecek tek kişi yine açlık sanatçısının kendisiydi, diğer deyişle, bu uzun gösterinin tek gerçek izleyicisi de yine kendisiydi. Fakat açlık sanatçısı da diğer bir açıdan asla tatmin olmuyor, kendisinden duyduğu hoşnutsuzluk onun bu denli zayıflamasına neden oluyordu. İşte bu hoşnutsuzluğu duymasa açlıktan böylesine zayıflamaz, onun bu zayıflığını görmeye katlanamayan nice kişinin gösterisinden üzüntüler içinde uzak kalmasına neden olmazdı. Aç kalmanın aslında ne kolay olduğunu bir tek kendisi biliyordu."

"Bu değerbilmezliğe, dünyanın değerbilmez oluşuna karşı koymak mümkün değildi. Bugüne dek tüm iyi niyetiyle, kim bilir kaç kaz menajeri dinlemek için kafesinin parmaklıklarına yaslanmıştı; fakat menajer o resimleri ortaya çıkardığı anda parmakları hemen bırakıyor, samanların üzerine inleyerek kendini atıyor, ancak bu andan sonra kalabalık yine parmaklıklara yaklaşarak gösteriyi izlemeyi sürdürüyordu."

Asıl sahtekar açlık sanatçısı değildi. Açlık sanatçısı gösterisine dürüstlükle devam ediyordu. Sahtekar olanlar insanlardı, açlık sanatçısını onlar aldatıyorlardı."

Dördüncü öykü ise, Şarkıcı Josephine ya da Fare Irkı'dır.

Josephine'in şarkılarını ve ıslıklarını diğerleri gibi olduğunu düşünseler bile onu dinlemeye her zaman gelirlerdi. Onları çeken bir şey vardı. Bu da Josephine'in şımarmasına ve isteklerini söylemesine neden olurdu. Her şeyi yaparlardı ama Josephine çalıştığında gösterileri için dinçli olamadığını söylediğinde, onun da herkes gibi çalışması gerektiğini söylediler. Josephine ilk isyan eder, şarkılarını, ıslıklarını azaltır ve en sonunda gösteri yapmamaya karar verir. Bu artık onları ilgilenmez ve Josephine'den vazgeçerek onu tarihe gömerler.

"Yaşam uğraşımız zorludur, günün sonunda tasalarımızı, kederlerimizi unutalım desek, bunun için müzik gibi kendi düzeyimizin çok üzerinde bir etkinliğe başvuracağımız da kuşkuludur."

"Fındık kırmak bir sanat değildir kuşkusuz, kimse bu işi yapmak için diğerlerini başına toplamaya yeltenmez. Yine de bunu yapan ve başaran biri varsa, orada fındık kırmaktan başka işler gerçekleşiyor demektir. Ya da yapılan iş sadece fındık kırmaktır ama bu denli güzel yapılmadığı için şimdiye dek üzerinde hiç düşünülmemiştir; sonra bir gün fındıkkıran kişi kalkıp bize bu yeteneğin iç yüzünü gösterivermiştir. Bu işi yapanın çoğumuzun becerdiğinden daha kötü fındık kırması, yaptığı gösteriye zarar vermediği gibi hatta yarar bile sağlayacaktır."

"Bizim yaşamımız diken üstündedir, gelen her yeni gün peşi sıra yeni şaşkınlıklar, korkular, kaygılar, umutlar taşıyor, gece gündüz baş vurabileceği dostları olmasa bir kişinin bu yaşama karşı ayak kalması mümkün değildir."

"Bir kişinin taşıması gereken yükün altında binlerce omuzun titreyip yıkıldığına tanık oluyoruz."

"İstekler onaylanır ve gerçekleştirilmeleri için çaba harcanır ama çok geçmez, her şey eski halini alır. Yaşamımız öyledir ki, çocuklar yürüyüp koşmaya başlar ve çevresini biraz gözlediği anda kendi kendisinin sorumluluğu taşımak zorundadır. Ekonomik dayatmalar sonucu, birbirimizden dağınık olarak yaşamak zorundayız.  Düşmanlarımız sayılamayacak denli çok. Her yere bizim için kurulan tuzakları öngörmek mümkün değil, bu yüzden çocuklarımızı yaşam kavgasından uzak tutmamak zorundayız, tersimi yapmak onları ölümün kucağına bırakmak demektir."

"Orwell'ın romanı, "geniş zaman"lı ve evrensel olmasının yanı sıra, "şimdiki zaman"lı ve günceldir de." Celal Üster

"Çıkardığınız her sesin duyulduğunu, karanlıkta olmadığınız sürece her hareketinizin gözetlendiğini varsayarak yaşamak zorundaydınız; zorunda olmak ne söz, artık içgüdüye dönüşmüş bir alışkanlıkla öyle yaşıyordunuz."

 Bu yerin adı Okyanusya ve konuşulan dil Yenisöylem.

Partinin sloganı ise şudur:

Yazar bu kitabının en sevdiği kitaplarından biri olduğunu söyler. Bunun nedeni içindeki çaresizliği anlatması ve düşüncelerini aklından geçtiği gibi yapmasından kaynaklandığını düşünüyorum. Gençlik ateşi, gençlik yılları...

"Vasconceles yazı yazma yöntemini bize söyle anlatır: 'Kitaplarımı bir kaç gün içinde yazıverdiğim doğrudur. Ama buna karşılık fikirlerimi olgunlaştırıncaya kadar yıllarca üstünde düşünür taşınırım. Hep daktiloyla yazar, her bölümü hiç durmaksızın yazıp bitiririm; yazdıklarımı ancak bitirdiğim zaman okurum. Gece gündüz, saat kaç olursa olsun yazarım. Yazı yazarken sanki transa geçerim. Ancak parmaklarım acımaya başladığı zaman bırakırım tuşlara vurmayı, o zaman anlarım ne kadar çok çalıştığımı. Çalışmak mı dedim? Ne düşüncemi ne de duygularımı iyi anlatabildim: Yazı yazmak, öyküler anlatmak, yaşanmış olayları nakletmek, tanıdığım çocukların anılarına dalmak benim için çalışmak demek değildir. Kendi kendime verdiğim bir armağandır bu.'"

Zezé, arkadaşı Tarcisio'dan küçükken Zezé'ye sarkıntılık yapan ve o zamanlar hayli çirkinken, şimdilerde oldukça güzelleşmiş olan Sylvia'ın geri döndüğünü haber verir. Zezé hemen onu görmeye gitmeye karar verir. Eve gidip hazırlanmaya başlar. Tam çıkacağı sırada balkonda oturmuş sigara içen babası onu yanına çağırır ve ona bir şey söylemesi gerektiğini söyler. Fakat sonra Zezé'ye bir kızla mı görüşeceğini sorar ve öyleyse hemen gitmesini söyleyerek onu gönderir.

Zezé, Sylvia'yı görmeye gittiğinde başta pek hoş karşılanmasa da, zaman geçtikçe ikisi de birbirlerini çok sever. Artık sevgili olmuşlardır ve birlikte çok iyi vakit geçiriyorlardır. Her şey böylesine iyi giderken, işler Zezé'nin babasından hasta olduğunu öğrenmesiyle giderek kötüleşir. Babası üç ay içinde ameliyat olacaktır ve günden güne kötüye gitmektedir. Zezé buna çok üzülmektedir ama elinden bir şey gelmez. Aynı anda büyük yüzme yarışına hazırlanan Zezé, hiç yapmadığı bir şey yapar ve Tanrıya eğer babasını iyileştirirse bir daha yüzmeyeceğine dair söz verir.

Zamanla babasının durumu gerçekten çok kötüye gider. Ameliyat zamanı gelip çatmıştır. Ameliyat gayet başarılı geçer, herkes çok mutludur. Zezé de mutludur, fakat verdiği sözü tutmak zorundadır. En sevdiği yüzücü mayosunu bir pakete koyar ve kiliseye gider. Mayoyu oraya bırakır ve bir daha yüzmemeye karar verir. Büyük yarışa da katılamayacaktır. Herkes onun korktuğu için katılmadığını düşünür.

Babası hastalığı nedeniyle midir bilinmez, Zezé'ye karşı hiç olmadığı kadar kibar, duyarlı ve ilgili davranmaktadır. Bu da Zezé'nin çok hoşuna gitmektedir. Bu nedenle o da babasına karşı ilgili davranır, bir dediğini iki etmez. Fakat bir gün babası, Zezé'den Sylvia ile ayrılmasını ister. Zezé hiç sesini çıkarmadan bu isteğini kabul eder, fakat içi kan ağlayarak bu isteği yerine getirir. Sylvia da anlayışlı davranmıştır. Fakat bir süre sonra buna dayanamaz ve yeniden bir araya gelirler. Zezé bu süreçte gerçekten çok üzülmüştür. Fakat bu kez de yaşadıkları yerde onlarla ilgili büyük dedikodular çıkar. Zezé bir gemide iş bulup, uzun süre çalışıp para biriktirdikten sonra geri dönüp Sylvia'yı da alarak uzak yerlere kaçmaya karar verir. Kaderi, Zezé'yi uzak diyarlara götürmüştür.

Bademcik ameliyatı olduktan sonra boyu uzayan, cılız görünümü yavaş yavaş yok olurken onun da hayalleri ve sevdiği sporlar başlamaya başlar. Tarzan olmak ve yüzmek.

Şeker Portakalı 5 yaşındaki Zezé isimli bir çocuğun acı hikayesini anlatıyor. Çok fakir bir ailenin çocuklarından biri olan ve 5 yaşında olmasına rağmen hayal gücü ve zekası çok gelişmiş olan Zezé çok yaramaz bir çocuktur ve o yüzden mahalle için şeytan olarak anılmaktadır.

Çok meraklı olan ve çevresindeki her şeyi keşfetmeye çalışan bu çocuğun diğer ilginç noktası ise okumayı çok erken çözmesidir. Ailesi onun yaramazlıklarından kurtulmak için onu erken yaşta okula götürürler. Sınıfın en çalışkan çocuğudur. Bu yüzden öğretmeni tarafından sevilen ve Zezé’nin şeytan olmadığı bir tek öğretmeni kendisi gibi sarışın olan ablası inanmaktadır.

Zezé’nin babası işsizdir ve aile bu yüzden büyük bir fakirlik çeker. Taşınmak zorundadırlar ve bu Zeze’ye acı verir. Taşındıkları evlerindeki iki büyük ağacı abisi ve ablası seçtiği için ona sadece küçük portakal fidanı kalmıştır. Zaten hep en sona o kalır. Herkes her şeyi ilk seçerken o en sonuncusunu almak zorundadır. İlk başta üzülse de bu duruma şeker portakalı onun sırdaşı olur. Bu şeker portakalı fidanının başka bir özelliği daha vardır. O da Zezé ile konuşmasıdır. İkili bu sayede çok iyi arkadaş olur ve Zezé tüm gün yaptıklarını şeker portakalı fidanına anlatmaya başlar. 

Yeni yıl yaklaştığında Zezé de her çocuk gibi hediye bekler. Fakat ailesi çok fakir olduğu için pek umudu yoktur. Buna rağmen pabuçlarını kapının önüne koyar ve odasında beklemeye başlar. Gelenek olarak babası kapının önüne hediye koyması gerekir ve Zezé merakına yenilerek hediye var mı diye kapıyı açar. Tahmin ettiği gibi hediye yoktur fakat karşısında babası ıslak gözler ile ona bakar. O an babasının acısını hisseder fakat artık çok geçtir. Yaptığı bu davranışı ile babasını çok üzmüştür ve bunu telafi etmek için babasına hediye almaya karar verir. Bunun içinde ayakkabı boyama kutusu alır ve yollara düşer. İşler pek iyi gitmez ama yine de bir şekilde hediye için gerekli parayı bulmayı başarır. Hediyeyi alıp babasına verdiğinde artık ondan mutlusu yoktur.

Bir taraftan herkes yaramazlıkları ile ona bela okurken diğer taraftan öğretmeninin masasındaki vazo boş kalmasın, öğretmeni üzülmesin diye çabalayan bir çocuktur Zezé. En büyük hayallerinden bir tanesi ise yarasa gibi kasabanın en havalı arabası olan Portekizlinin arabasının arkasına asılarak rüzgarı hissetmektedir. Bir gün cesaretini toplar ve bunu dener. Fakat denemesi ile başarısız olması ve Portekizliden dayak yemesi bir olur. O gün büyüdüğünde Portekizliyi öldüreceğine dair yemin eder. 

Bundan sonra günlerini Portekizliden saklanarak geçirir ve Portekizli ona pek rahat vermez. Arabası ile hava yapması Zezé’yi daha da kızdırır ama elinden bir şey gelmez. Bir gün yaramazlık ederken ayağına cam girer, ve kesik çok derindedir. Bunu dayak yememek için ailesinden gizler. Okula toparlayarak giderken Portekizli bunu fark eder ve onu arabasına alır. Okula gitmek yerine Zezé’yi eczaneye götürür ve yarasına baktırır. Daha sonrada ona limonata ile pasta ısmarlar. Portekizlinin kötü biri olmadığını anlayan Zezé onunla dost olmaya karar verir. Bundan sonraki günlerini de sürekli Portekizli ve arabası ile geçirir. Portekizli ile öyle yakınlaşmışlardır ki artık onu babası gibi görmeye başlar. Hayatında sevdiği tek kişi Portekizli olmuştur.

Zezé yaramazlıklarına devam eder ve ailesi de onu sürekli döver. Artık Zezé’yi dövmek alışkanlık haline gelmiştir. Fakat zamanla dayağın dozu kaçar ve ablası ile babası Zezé’yi çok kötü döver. Öyle ki Zezé dışarı çıkamaz hale gelir. Bir anlamda artık ölmeyi istemektedir ve bunun için tek yok olarak da trenin önüne atlamayı düşünür. O bunun planını kurarken kötü haber gelir. Portekizli arabasının içinde iken tren arabasına çarpmıştır. Araba paramparça olmuştur ve Portekizli ölmüştür. Hayatındaki en sevdiği kişiyi kaybetmek Zezé’yi yaşayan bir ölü haline getirir. Tam o sırada şeker portakalının yol yapımı için kesileceği söylentisi de çıkmıştır. Tüm aile Zezé’nin bu yüzden bunalıma girdiğini düşünür. Zezé öyle kötü olur ki tüm kasaba haline acır ve bir zamanlar şeytan diye çağırdıkları Zezé’yi ziyarete gelirler. Fakat hiç bir şey Zezé’yi kendine getiremez. Bir tek en iyi arkadaşı olan şeker portakalı fidanı ile konuşur. Fakat onun da ömrü artık sınırlıdır. Zezé bir şekilde hayatına devam etmek zorundadır.