Aslı Erdoğan kelimeler ile oynayarak anlatmak istediği durumu veya olayı başka bir yönden bakmamızı sağlıyor. Ben onu biraz Tezer Özlü'ye biraz Kafka'ya benzettim. Fakat onlardan farkı hayat ile mücadelesini onlar gibi bırakmak yerine hayata karşı duruyor. 

Hayatın ne olduğunu anlamak istiyor. Hayat ne? Ölüm ne? Yaşarken de ölünüyor mu? Hayat ile ölüm arasındaki o ince çizgi belki onun yaşama nedeni.

Aslı Erdoğan'ı anlamak için onunla röportaj yapılan bir program izledim. İlk yazdığı kitabı olan Mucizevi Mandarin'i yazdığı dönemde İsviçre'de fizik alanında çalışmalar yapmaya gitmiş. Günde 14 saat çalıştıktan sonra geceleri de bu kitabı yazmış. 

"Cern’deydim (Cenevre Yüksek Enerji Laboratuvarı) o zaman. Günde 14 saat çalışıyordum ve 25 yaşındaydım. Çok bunalmıştım. Sadece laboratuvarda, insanlardan kopuk, bilgisayarlarla baş başa. Çok büyük yalnızlık vardı insanlarda. ‘Mucizevi Mandarin’, o dönemde çok bunalmış bir kadının öyküleri.Mucizevi Mandarin’deki öykülerde, kişilik çatışması yaşanır. Dediğim gibi çok sıkıntılıydım ve bu bana çok sevdiğim öyküler yazdırdı."

Bu kitap aslında onun yaşamının bir evresini de canlandırıyor. İsviçre'deki yaşamı. İkinci evresi ise Brezilya'ya gitmesi olmuş. Orada yaşadığı duygularını da Kırmızı Pelerinli Kent adlı eserinde anlatmış. ( O kitabını okumadım ama programdan öğrendiğim kadarıyla hayat ve ölüm arasındaki o çizgiyi yani hayatın anlamını biraz da olsun çözdüğünü söyler. Yani sorularının cevabını ilk adımını bulmasını sağlamış.)

Mucizevi Mandarin adlı eserinde altı tane ana öykü vardır. Bu öykülerde yazar, yaşam ile ölüm arasında kalmayı, umut- hayal kırıklığı arasındaki mücadeleyi ve insanların kendisinden olmayan kişileri kendilerinden saymadıkları için ayrımcılık temasını işlemiştir.

Yaşamın karmaşası içinde farkına varılmayan bir çok detaya dikkat çekmiş.İlk gençlik yıllarından itibaren fiziksel ve psikolojik olarak sayısız işkenceye maruz kalan kadını,eşini kaybeden bir adamın çöküşünü anlatmış.

Düşünerek, irdeleyerek okunması gereken alttan alta mesajlar veren öyküler var.Kesinlikle aceleye getirmeden sindirerek okunmalı.

Benim en çok beğendiğim öykü Yitik Gözün Boşluğunda adlı öyküsüdür.  Cenevre’de ülkesinden uzakta – kendi deyimiyle sürgün- yaşayan genç bir kadını anlatır. Sevgilisinden ayrıldıktan sonra bir gözünü kaybeder. Avrupa’da farkına vardığı ilk şey bu ülkedeki kadınlar ile kendi toplumunun kadınları arasındaki özgüven farkı olmuştur. Özgürlük ve her iki toplumda kadına bakış açısının farklılığı. İstanbul'daki gençliğini de anlatır. Geceleri dışarı çıkma yasağından bahseder. Ancak o gecelerde hayat bulur. Geceleri içer. İşte bu yüzden bu şehirde kadınlara dikkat etmiş. Nasıl yaşadıklarına...
İsviçre'de gözünü kaybettikten sonra sadece geceleri dolaşmaya başlar. Eski Kentten (Sergio ile bu bölgeye o adı vermişlerdir.) başlayan bu geziler göçmenlerin yaşadığı en Cenevre'nin en tehlikeli bölgesinde son bulur. İşte bu bölgede gezerken anlatır ayrımcılığı. Onların dili olmak ister. ben bu öyküyü okurken Aslı Erdoğan sanki kulağıma bir şeyler fısıldadı. "Beni anla."

Kitabın ismini veren Mucizevi Mandarin, Yitik Gözün Boşluğunda adlı öykünün içinde geçen anlatıcının en sevdiği minik bir öykü. Bir baleden alınan Çin efsanesini anlatıyor.  Bu efsaneye göre şefkatin insanları derinden etkilediğini bu etkinin o insanda bulunan yaraların açılmasını sağladığını anlatıyor. (Gerçek ve mecazi anlamda)

"Yaşlı ve çirkin bir mandarin*, karşılığını parayla ödeyeceği zevk gecesi için olağanüstü güzel ama taş kalpli bir fahişeye gitmiş. Sabaha karşı yaşlı adamın uykuya dalmasını fırsat bilen genç kadın, soyguncu dostlarını çağırmış. Ne var ki mandarin, tilki uykusundan fırladığı gibi olanca gücüyle karşı koymaya, dövüşmeye başlamış. Haydutlar hem kalabalık, hem de işinin ehliymiş. Onu kolayca köşeye sıkıştırmışlar. Ancak ne kadar vururlarsa vursunlar, bu zayıf, çirkin bedende yara açılmadığını, can alıcı darbelerin iz bırakmadığını görmüşler. Bıçaklarını, kılıçlarını çekmişler ama en keskin bıçak, en acımasız kılıç bile mandarine hiçbir şey yapamıyormuş. Sonunda korkup kaçmışlar. Dövüşü izleyen kadın, yaşlı adamın mucizevi gücünden etkilenmiş, bir kez daha, bu sefer aşk adına sevişmek istemiş. Onu hayranlıkla, arzuyla, şefkatle okşamaya başlamış. Gel gelelim, güzel kadının her dokunuşunda mandarinin bedeninde yeni bir yara beliriyormuş; dövüşün, darbelerin, bıçakların, kılıçların açtığı yaralamış bunlar. İçten bir ilgi ve şefkat görene dek gizli kalmışlar. Sonunda mandarin, kanlar içinde kadının kollarına yığılmış, ölmüş".

*Mandarin: Çin'de devlet memurluğu yapan kişilere verilen ad.

Aslı Erdoğan'dan okuduğum ilk kitap olmasına rağmen kendine özgü dilinin çok beğendim.  Ayrılığı, sevgiyi, yurt özlemini, şefkati, unutmayı anlatmış. Hatırladığınızda sizi üzmüyor ise unutmuşsunuzdur. Okumanızı şiddetle tavsiye ederim.


"Artık yeterince büyüdüm, en azından dünyayı başkalarından farklı görüyorsam, bunun nedeninin gözlerimin rengi olmadığı bilecek kadar." 

""Aşkın bir gözü fazladır." der Mahabarata."

"Bir şehir ancak içinde sevdiğiniz biri olunca yaşamaya başlar."

"Yazarken ayrı bir varlığa, bir göze dönüşürüm ve yalnızca bir bakış olduğum sürece daha farklı bir gerçeklik kazanırım. "

"Avrupa'nın orta yerinde bile Orta doğulu kadınları bir bakışta ayırt edebilirim. Hepimizin gözlerinde derin bir korku ve hüzün var. Öz güvenimizi hiçbir zaman hiçbir zaman kazanamamışız, gururumuz Rasputin gibi yaralarla dolu. Batılı kadınların bedenlerini taşıyışından eser yok bizde. Avrupa'daki ilk birkaç ayım işte bunları keşfetmekle, kısacası içinde doğup büyüdüğüm toplumun bana kaybettirdiklerinin faturasını çıkarmakla geçti."

"Benim cehennemim ne topraklarımda, ne de buradaymış. Onu kendi içimde taşıyormuşum, tıpkı cennet düşlerim gibi."

"Şu ya da bu olduğu, sana şundan ya da bundan söz açtığı için değil, seni sevdiği ve hep sana döndüğü, ona ne kadar kötü davranırsan davran, bir köpek gibi sürekli geri döndüğü için birini sevmek.."

İlk anların, yeri doldurulamaz ilk anların güzelliği… Bütün başlangıçlar güzeldir.

"Bir insanı gerçekten sevmek, onun tuhaflıklarını, hiç kimsenin, kendisinin bile benimseyemediği, hatta fark etmediği huysuzluklarını sevmektir. İnsanların en esaslı yönleri uyumsuzluklarında saklıdır çünkü.

Gelgelelim günün birinde, her nasılsa elime geçmiş bir Boğaziçi Limon Kolonyasının üzerindeki İstanbul resmini görmemle değişiverdi her şey. İki parmak parmak kalınlığındaki resmin cart mavi sularına, iç burkacak denli kötü çizilmiş Şehir Hatları vapuruna bakakalıp ağlamaya başlamıştım. “Yurt özlemi” denilen, kiminin bıyık altından gülerek küçümsediği, kiminin “yabancı”yı aşağılayarak, kendini yüceltmek için eski moda bir söyleme alet ettiği o duyguyla ilk tanışmamdı bu benim. Benliğimdeki Türk’le ilk göz göze gelişim. İstediği kadar sığ ve sıradan gözüksün, basit, yalın ve açık bir biçimde İstanbul'u kendi dilimi, kendi topraklarımı, kendi insanlarımı özlemiştim.

"Budala ya da gösteriş düşkünü gibi görünmekten çekindiğimi sanırdım, ama aslında beni ölesiye korkutan, kendimi kaybetmek, denetleyememek, akıntıya kapılıp gitmekti."

"'Bak güzelim, ne olursun aldırma ona. Bir erkek, karşına kurulmuş, sanki sen onun kaburga kemiği bile etmezmişsin gibi bir tavırla, senin hakkında, geçmişin, geleceğin, ne olduğun, ne olacağın hakkında ahkam kesmeye kalkışınca onu sakın dinleme. Sana kalçalarının fazla yağlı, göğüslerinin sarkık, gözlerinin daima uykulu olduğunu, kafanın pek hızlı işlemediğini söylüyorsa, edebiyat zevkini bayağı bulup, lisansüstü çalışmana ya da acemiliklerle dolu ilk şiirine, bestelerine bıyık altından gülüyorsa anında bırak onu. Hele hele, bir de tutmuş senin asla mutlu olamayacağını ileri sürüyorsa, haddini bilmez bir alçaktır, burnunun üzerine bir yumruk hak etmiştir.''

"Yeryüzündeki her insan, çirkin ördekler arasına düşmüş bir kuğudur."

"Bir anıyı yeniden yaşamaya çalışmak ne kadar umutsuz, anlamsızdı. Yapay bir mücevherden daha uyduruk bir şeydi.“

Çünkü güvenmenin, sevgiye boyun eğmenin, tutkuya kayıtsız şartsız teslim olmanın ve bütün bunları karşılığında hiçbir şey beklemeden,mutluluğu bile düşlemeden, sadece aşk adına yapabilmenin sevincini keşfetmek, bir kez daha, yeniden keşfetmek istiyordum. İşte böylesine bir kendini verişi bir tek biz kadınlar başarabiliriz. Bir yenilgi gibi değerlendirilse de aslında bu hüzünlü bir zaferdir.

"Gerçek hayat kurmaca öykülere benzemez, biraz buruk, biraz hüzünlü değildir; delilik gibi, düşler gibi saçmalıkla, tuzaklarla, karmaşayla doludur."

"Ama sadece müzik gerçekten söz edebilir aşktan. Aşktan ve ölümden… Sözcüklerin ulaşamadığı yerlere sadece o dokunabilir."

"Hiçbir şeyi unutmak olası değil. Günü gelince anılar belleğin diplerinden su yüzüne vuruyor teker teker. Sokaklar, yüzler, yaralar... Her an bir yerlere kazılmış."

 "Erkeklerin benimle ilgili uydurdukları masallardan genellikle hoşnutumdur, gerçeklikle bağlantılarını araştırmak gibi çetin ve düş kırıklığı içeren bir işe kalkışmam bile. Nasıl olsa onlar beni değil, kendi yarattıkları bir imgeyi sevecekler, yargılayacaklar, aşağılayacaklar, terk edecekler, ona hem aşık olup hem de savaş açacaklar. Gel gelelim, kaçınılmaz biçimde bu imgeler bana geri yansıyor ve ben de bu yansımalara dönüşmek için olanca gücümle çırpınıyorum. İşin tuhafı başarıyorum. 
İçten olduklarını bilsem de, Sergio'nun aşk sözlerinde, övgülerinde, hayranlık dolu bakışlarında, bana şimdiye değin hiçbir okşayışın vermediği zevki tattıran dokunuşlarında, savaşı kazanacağından emin bir erkeğin gururunu da hep sezerdim. Önceki ilişkilerimde de sezdiğim gibi. Bak güzelim, öylesine sert ve acımasızdın, mangalda kül bırakmıyordun, ama işte güvenini kazandım, seni uysallaştırdım, ödülüm de kucağımda mırlayan şu kedi yavrusu. Sonuçta Sergio, bana ne vereceksen ver, kabule çoktan razıydım. Çünkü güvenmenin, sevgiye boyun eğmenin, tutkuya kayıtsız şartsız teslim olmanın ve bütün bunların karşılığında hiçbir şey beklemeden, mutluluğu bile düşlemeden, sadece aşk adına yapabilmenin sevincini keşfetmek, bir kez daha, yeniden keşfetmek istiyordum.İşte böylesine bir kendini verişi bir tek biz kadınlar başarabiliriz. Bir yenilgi gibi değerlendirilse de aslında bu hüzünlü bir zaferdir."
"Bir insan ne kadar kötü dövülürse dövülsün, içeriden ya da dışarıdan, bedeni ya da ruhu ne kadar incinmiş olursa olsun, yaşamı yeniden sevebilir. Yeter ki kafasını hep aynı duvarlara vurmaktan vazgeçsin."